I. FAISA TICHHETUTE

A. India ram pum huapa rannung leh natna langsarte

1. Rannung

   1) A zik tilungtu (shootfly, Atherigona soccata)    2) A kung khertu pangang (Stem borer, Chilo partellus)    3) Thosi ang tak a vui tichhetu (Midge, Contarinia sorghicola)    4) Vual (Holotrichia consanguinea)

2. Natna

   1) A fang hmuar(Grainmod, Fusariumsp, Phomasp, Curvulana sp)    2) A kung tawih ( Charcoal rot, Macrophomina phaseolina)

B. MIZORAMA FAISA TICHHETUTE

1. Rannung

   1) Pangang, a ruala awm chi (Armyworm, Mythimna separata)    2) A tiak/zik sehchhumtu pangang (Cutworm, Agrotis ipsilon)    3) Khau, a nawn tawi chi. (Grasshopper, Hieroglyphus sp.)    4) Thlangdar (Shoot bug, Perigrinus maides)    5) A vui eitu pangang, (Earhead caterpiller, Helicoverpa armigera etc.)    6) A vui dawttu thlangdar (Earhead bug, Calocoris angustatus)

2. Natna

   1) A hnah ro (Downy mildew, Peronosclerospora sorghi)    2) A kung leh a hnah val thluah thluah (Anthracnose, Collectotrichum graminicolum)    3) A par chhia/phut ( Loose smut, Sphacelotheca cruenta)    4) A fang chhin ( Ergot, Sphacelia sorghi)    5) A fang hmuar (Grain Smut, Sporisorium sorghi)    6) A hnah duk thluah thluah (Red leaf spot, Helminthosporium turcicum)    7) A hnah hnuailam phut sen bet (Rust, Puccinia purpuaca)

3. Hnim: Faisa hi fur leh thlasik laia chin a ni a, a chinna hmun azirin hnim chi hrang hrang a to thin. Hnim chu hnah sin (di, thang leh phaitual hnim) hnah bial leh phungladin tiin a then theih a, hnahbial zingah pawh a zam chi a la awm bawk.
4. Thlai rulhut: A zung tichhetu ( Reniform, Pratylenchus spp)
5. Sazu leh sava
   1) Bui leh sava chi hrang hrang
   2) Vaki
   3) Choak

II. RANNUNG LEH NATNA THLITHLAI
   A tum ber chu faisa hmuna a eichhetu rannung leh natna inthlah punga, lo hluar thei a awm leh awm loh leh a tirtea tihrem dan leh tihdam dan kawng zawn leh rannungtha eng ang nge Vaimim hmunah awm tih zawn hi a ni.
1. Faisa hmun fan thuak thuak: Faisa to hnu lawk atangin a chinna hmun ngeiah kalin eng ang rannung nge awm tih leh eng natna nge awm tih hre tura faisa hmun chu fan thuak thuak tur a ni. Hei hi Rapid Roving Surveys (RRS) an ti a ni. A hmaa lo thlan lawk tawh faisa hmun chu a eichhetu rannung tam dan azir leh natna nasat dan azirin ni 7-10 danah tlawh a thlithlai thin tur a ni. Hmun pakhatah kung 5 tal Chik taka enin rannung natna leh rannungtha i hmuh te chu ziakin i chhinchhiah tur a ni.
2. Faisa hmun tlawh: Faisa hmun fan thuak thuak tuma i thil hmuh dan azirin loneitute chu an mahni faisa hmun theuh tlawh turin chawkphur ang che. Tichuan loneitute chuan ni 7-10 chhungin faisa a eichhetu rannung, natna leh rannungtha an hmuh te ziakin an chhinchhiah anga a suat dan leh a ven dan an ngaihtuah tur a ni. Agriculture Department pawhin faisa hmun tlawh a a eichhetu rannung, natna leh rannungtha awm te hriatchian a finfiah a tul zia loneitute hriattirna DDK, local TV leh chanchinbuah te an chhuah tur a ni.
3. Agro Eco System Analysis (AESA): AESA chungchang chu chipchiar takin hmundangah tarlan a ni.
4. Rannung, natna sazu hlauhawm chin (ETL)

Sl.No Rannung/Natna ETL
1 A zik bung A zik thi 10% a tlinin
2 A kung nget pangang Metre khat biala vual pakhat a awm in
3 Thosi ang, a vui tichhetu A vui pakhatah thosi ang tak 5 a awmin
4 A vui eichhetu pangang A vui pakhatah pangang 2 zel a awmin
5 Vual Metre khat biala vual pakhat a awmin
6 A fang hmuar A fang/vui hmuar 20% tlinin
7 Thlai rulhut Lei, gram khatah thlai rulhut 1-2 zel a awmin
8 Bui leh sazu Hectare khata zaua sazu in a luah lai ngei a kua 15 a awmin


III. IPM KALPUI DAN TUR
A. Loneitu thiamsa
   1) Thal laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur a ni, tichuan leia inphum rannung tui, pangang, buhchium, a pui, leh natna hrik tam tak a pholang anga, nisain a em hlum dawn a ni.
   2) Faisa chin dawn hian lei lehphut dawnah a hmaa an chin thlai kung leh a hnah ro la awm chu paih vek tur a ni a, bialko samfai tur a ni.
   3) Faisa chi tha, rannung leh natna laka him deuh te chu heng te hi a ni:-

      a) A vui tichhetu thosi ang tak -IC5v-192, I C5v-197
      b) Natna laka him- IC5V-745, Hybrids SPH468
      c) A kung tawih him - spv 839, (CSV 141k) CSH 13P
      d) A hma lama faisa chi tuh hi rannung lakah a him
      e) Atlar leh a tlar, a kung leh a kung inhlat zawng = 45cm x 15cm
      f) Fur atana tuh hun fur tantirh ah leh thlasik atan September tawp leh October tir lam
      g) Fertilizer-hman tur zat (hectare khat atan)
      Urea = 175 kg
      DAP = 120 kg
      h) Hnim -thang lam chi reng reng hi thlawh fai vat vat tur a ni, hei hian thosi ang tak (midge) a titlem thei a ni.

B. Hmanraw remchang hman
   1) Pangang leh thosi ang tak (midge) a tlem theih nan faisa khawn hnuah a fe chu halral vek tur a ni.
   2) Eng thang hman tur a ni a, hectare khatah thang 5 a tawk. Hetiang bawk hian Pheromone thang hectare khatah 5 hun tur a ni.
   3) A vuih hmain a zik thi paih vek tur a ni.

C. Rannungtha hman tangkai
1. Humhalh

   1) Thlai eichhetu rannung tui, pangang, buhchium leh a pui (adults)te tichhia, tihluma ei thin rannung tha leh tangkai te chu an rem loh nan humhalh tur a ni eg. Trichogramma, Apanteles, Eriborus, Carabids, khuavanglamdar, maimawm, chrysopa.
   2) Faisa hmuna chhuah:
      i. Faisa chi chu tuh hmain a tawih laka ven nan (leia natna hrik laka a him nan), Trichoderma viride or T.harzianum @ 4g leh faisa chi 1kg chawhpawlh tur a ni.
      ii. Lungphur thlahtu (moth) tui (eggs) tichhetu atan Trichogramma chilonis chu kartin hectare khat atan 75,000 chhuah tur a ni. (Trichocard 4 chu hectare khat atan a tawk a ni)

D. Neem atanga siam rannung/sava/thlai rulhut hnawhkianna/suatna
   1) Thlai rulhut suat nan faisa hmunah lei lehphut-ah Neem Cake thehdarh tur a ni a, hectare khatah 200kg hman a tawk a ni.
   2) Sava in faisa vui (panicle) chu an ei loh nan Neem rah tui thlawr (Neem Seed Kernal Extraction) 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh a a vui (a fang insiam tawh) chu kah tur a ni.

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 53-59



E. Rannung thahna hlo leh natna damdawi hman

   IPM ah chuan a tul tawpkhawkah fimkhur taka rannung thahna hlo leh natna damdawi hi a hmanna tur dik taka hman hi a pawimawh em em a ni. Min hual veltu him nan te, faisa hlawk taka thar theih nana ven nan te, rannung tha leh maimawm te humhalh chunga a tawpkhawka rannung thahna hlo leh natna damdawi hman hi IPM tum tak chu a ni.
   1) A zik lung ven nan a chi tuh atanga ni 7-14 hnuah faisa tiak chu Dimecron @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh-a kah tur a ni.
   2) A kung khertu laka faisa ven nan a tiah atanga ni 20-35 hnuah Carbofuran 3G@ 8-12 kg, emaw Phorate 10G @ 3-4kg hectare khat atan faisa hmuna lei-ah vawm darh tur a ni.(Saranga kut tuam tur).
   3) A zik lung ven nan faisa par hma lawkah Carbaryl 50sp @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur.
   4) A fang (vui) hmuar ven nan Mancozeb @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a a vui chu kah tur a ni a, ni 10 danah vawi 2-3 kah tur a ni.

F. Hnim suat/hlo thlawh

   1) Nipui laia lei lehphut hian hnim tam tak a tihlum a, pangang leh rannung tui an thi pah bawk.
   2) A hun taka faisa tuh hian hnim aiin a lo thang chaka, hnim a chhiat phah nep.
   3) Faisa chu a bi leh a bi leh a tlar leh a tlar fel tak neia tuh tur a ni, hetianga tuh chuan hlo thlawh a awlsam bik a ni.
   4) Faisa chi tuh atanga kar 2-na, 3-na leh 6-naah hlo thlawh tur a ni.
   5) Lei lehphut hnu, a chi tuh hmain hnim tur a theih

G. Thlai rulhut suat

   1) Nipui laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur.
   2) Thlai rulhut duh loh zawng thlai leh faisa chu a inchhawka chin tur a ni. e.g. Antam, chhawhchhi etc.
   3) Seng hnuah faisa bul, kungro, leh a hnahro te chu senghawia, a la bang chu hal fai tur a ni.

H. Sazu suat

   1) Bialko leh vau samfai tur
   2) Sazu kua chu laihchhiat tur
   3) Sazu thang kam tur
   4) Sazu tur chah tur. Tur dum Zinc phosphide leh buhfai tela nuai mawm 500g chawhpawlh a, antui hawp fian khat zel, sarang emaw lehkha emaw a fun hnuah sazu kuaah vawm luh tur a ni. A hnuah Bromadiolone Cake (0.005%) chu tlang te zawk 6 ah phel tet a, a tlang pakhat zel sazu kua pakhatah vawm luh tur a ni. Sazu thi awm apiang leiah phum tur a ni.

I. FAISA THANDAN ANGA IPM HMAN TUR TE

Faisa than dan A eichhetu rannung leh natna Tihtur
A chi tuh hma Leia inphum/biru rannung tui,pangang, buhchium, a pui, natna hrik hlawm, thlai rulhut
  1. Nipui laiin thuk deuh hleka lei lehphut tur a ni.
  2. Faisa leh thlai dang a inchhawka chin tur.
  3. Thlai rulhut suat nan hectare khat a zauah lei lehphut hnuah Neem Cake 200kg hman tur a ni
  4. Faisa kung ro, a hnahro a bul te halral tur a ni.
  5. Vual vai a, rahhlum tur
  6. Faisa chi tha, rannung leh natna laka him tuh tur a ni
  7. Thlangdar in a vui a dawt nasat loh nan faisa chin hma hret hi a tha a ni.
A tiak A zik ti tawihtu lung (shootfly) A tiak chu Dimecron@ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni
A thang lian tawh A kung khertu pangang
  1. A zik thi paih fai tur. Trichogramma chilonis chu kartin hectare khatah 75,000 (trichocard 4) chhuah tur a ni
  2. Carbofuran 3G chu hectare khatah 12kg chu a tiah atanga ni 20-35velah leiah vawm darh tur a ni
A par atanga a vuih
  1. A par titawih tu lung
  2. A fang hmuar
  3. Sava(Vaki, Choak)
  1. A par nasat hmain Carbaryl 50sp thleng @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur.
  2. Carbaryl a awm loh chuan Dimecron@ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh hisapa kah tur a ni.
  3. Neem rah tui (NSKE) @ 5ml leh tui 1 litre chawhpawlh a a vui chu sava in a ei duh loh nan kah tur a ni.
  4. A fang hmuar ven nan Mancozeb @ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh a a vui chu kah tur
  5. Sava hlauh khai tur

Download